Muzeum Neandertalczyka w Krapinie w Chorwacji to jedno z najbardziej emocjonujących miejsc dla miłośnika paleoantropologii. Jadąc na wakacje w Chorwacji warto tu wpaść. Można tu poznać fascynującą historę pewnego aptekarza, który stanął oko w oko ze słabo znanym wcześniej krewniakiem człowieka. Odkrycie to pomogło zmienić spojrzenie nie tylko na prapoczątki ludzkości, ale także szerzej uświadomić, że człowiek prawom przyrody i nie jest spod nich wyłączona.
Odkrycie neandertalczyka w Krapinie zelektryzowało nie tylko cały świat naukowy Starego Kontynentu, ale stało się także sensacją w tradycyjnej Europie tamtych czasów. O znalezisku rozpisywały się gazety, a zainteresowani zaczęli odwiedzać chorwackie miasteczko na prowincji. Oto okazywało się, że neandertalczyk to nie tylko jedna czaszka z Niemiec, ale kolejne szczątki znajdowane w następnym miejscu, czego nie dało się dłużej ignorować, ani składać na karb "pomyłki" niedouczonych akademików.
Historyczne stanowisko archeologiczne
Krapina leży z dala od morza w regionie Hrvatsko Zagorie czyli na pogórzu. Miejscowość leży mniej więcej w połowie drogi na wybrzeże Adriatyku z Polski, dlatego znaleźliśmy sobie tu nocleg, by odpocząć w drodze. Region jest pofałdowany, pagórkowaty. Występują tu jaskinie, a w jednej z nich w latach 1899-1905 miejscowy aptekarz zainteresowany przodkami człowieka odnalazł szczątki neandertalczyka.
Miejsce to dziś jest szczególnie wyeksponowane poprzez umieszczenie w jego pobliżu podobizn rodziny neandertalczyków w postaci spiżowych figur. Są też inne rzeźby: niedźwiedź, wilk, bobry.
Historia odkrycia dokonanego w 1899 roku na wzgórzu Hušnjak może przypominać kryminał. Jednak około 3000 szczątków żyjących tutaj neandertalczyków oraz zwierząt, na które polowali to jedna z największych kolekcji na świecie.
Natrafił na nie aptekarz z Krapiny. Dzięki niemu przebadanych zostało wnikliwie dziewięć warstw stratygraficznych z okresu interglacjału eemskiego i wczesnej fazy zlodowacenia Würm.
Liczące nawet 125 tys. lat stanowisko ze środkowego paleolitu ze skamieniałościami ponad 70 neandertalczyków w różnym wieku badał dzięki zaangażowaniu miejscowego aptekarza paleontolog Dragutin Gorjanović-Kramberger, który m.in pracował jako asystent w chorwackim Muzeum Narodowym, a następnie podjął pracę na Uniwersytecie w Zagrzebiu. Ze względu na wagę swoich badań uważany jest za jednego ze współtwórców paleoantropologii. W 1905 roku opisał swoje badania w opracowaniu "Diluvijalni čovjek iz Krapine u Hrvatskoj" (pol. "Człowiek dyluwialny z Krapiny w Chorwacji").
Nic dziwnego, że powstało tu muzem, które leży niedaleko historycznego już stanowiska archeologicznego. Obiekt położony w wąwozie między wzgórzami Hušnjakovo i Josipovac otwarty został w 2010 roku po 11 latach przygotowywania budynku i ekspozycji. Muzem oferuje sporo multimediów, przejrzyście opowiada prahistorię ludzkości i kulisy odkrycia dokonanego w Krapinie.
Jest tu nawet odtworzona apteka w Krapinie, w której zrodził się pomysł przesiania warstw osadów z miejscowej jaskinii ukrytej pod solidnym skalnym wiszarem. To romantyczna historia naukowego odkrycia, która prowadzi nas do rozważań o prapoczątkach naszego rodu. Naukowy urlop w Chorwacji.
Co to jest paleoantropologia?
Paleoantropologia to fascynujący dział nauki, którego nazwa wzięła się od greckiego słowa palaiós oznaczającego coś "starego" lub "dawnego", ánthrōpos - oznaczającego człowieka oraz greckiego słowa lógos, które znaczy tyle, co nauka. Paleoantropologia zajmuje się badaniem kopalnych form człowieka. Paleoantropolodzy są zainteresowani zarówno formami uznawanymi za ludzkie, jak przedludzkimi. Jednym z najważniejszych celów paleoantropologii jest poznanie drzewa rodowego człowieka, a zatem jego filogenezy zwanej w tym przypadku antropogenezą. Paleoantropolodzy współpracują w tym celu ze specjalistami wielu innych specjalności naukowych, na przykład fizykami, geologami czy genetykami.
Istnieje paleoantropologia fizyczna, skupiająca się na badaniu szczątków kopalnych oraz ich interpretacją, identyfikacją, datowaniem, a także rekonstrukcją. Wśród paleoantropologów istnieje żart, który mówi, że specjaliście z tej dziedziny wystarczy jeden ząb przedtrzonowy, by zrekonstruować nie tylko żuchwę, w której był osadzony, ale także całą czaszkę, a nawet pozostały szkielet. Paleoantropologia fizyczna zajmuje się głównie ustaleniem przebiegu jaki obrała ewolucja człowieka, próbując odpowiedzieć na pytanie jak odbywała się antropogeneza, a zatem jak wygląda "drzewo genealogiczne" ludzkości. Z kolei paleoantropologia kulturowa bada najstarsze przejawy działalności człowieka, m.in. takie jak narzędzia kamienne czy relikty (ślady ognia, dzieła sztuki naskalnej, malowidła, ryty lub rzeźby i inne), które mogą świadczyć np. o pierwotnych zwyczajach czy kulturze.
Kim był człowiek neandertalski?
Neandertalczyk czyli człowiek neandertalski to wymarły przedstawiciel rodzaju Homo, który żył w plejstocenie. Chodzi o okres pomiędzy 400 tys. a 24,5 tys. lat temu. Według różnych klasyfikacji to albo podgatunek człowieka rozumnego, a zatem Homo sapiens neanderthalensis, albo samodzielny gatunek Homo neanderthalensis. Nadal trwa dyskusja, czy pokrewieństwo pozwalało np. na krzyżowanie się z człowiekiem współczesnym oraz dlaczego neandertalczyk wymarł. Swą nazwę szczątki tego typu wzięły od niekompletnego szkieletu, którego czaszka charakteryzowała się silnie uwypuklonym wałem nadoczodołowym, znalezionego w 1856 r. w jaskinii w dolinie o nazwie Neandertal nad rzeką Düssel niedaleko Düsseldorfu w Niemczech. Później znajdowano kolejne podobne szczątki, a dziś znane są pozostałości kośćców ponad 400 osobników. Człowiek neandretalski to w związku z tym jeden z najlepiej udokumentowanych hominidów, czyli człowiekowatych. Naukowcy podejrzewają, że przodkiem neandertalczyka mógł być Homo heidelbergensis, inny przedstawiciel hominidów. Człowiek neandertalski zasięgiem obejmował Europę bez Skandynawii, którą przykrywał lądolód, Syberię oraz północną Afrykę. Szczątki neandertalczyków zostały znalezione także w Polsce w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (odkrycie kości neandertalskiego dziecka z Jaskinii Ciemnej w Ojcowskim Parku Narodowym z 2018 r. i narzędzi neandertalskich z 2019 r dokonane w Pietraszynie w woj. śląskim).
Główne cechy neandertalczykóœ to szkielet opisywany jaki robustny, czyli z cechami "krzepkości", brak tzw. bródki na żuchwie, wygięta podstawa czaszki, często silnie rozwinięte łuki nadoczodołowe. Neandertalczyk cechował się umięśnieniem i siłą. Według paleoatropologów neandertalczycy mogli tworzyć dobrze przystosowane do warunków społęczności, znali ubiór, wytwarzali narzędzia (kultura mustierska i kultura lewaluaska), być może neandertalczycy byli zdolni do posługiwania się mową. W opracowaniach mówi się o praktykach magicznych, a nawet przejawach myślenia abstrakcyjnego, używania symboli. Znane są intencjonalne pochówki ludzi neandertalskich ze śladami pyłków kwiatów, a także czerwonego barwnika ochry, czy z pozostawionymi przy zmarłym narzędziami i żywnością. Najwyższy znaleziony osobnik męski miał 190 cm, a średni wzrost wynosił 165 cm przy wadze ok. 90 kg. Wzrost neandertalskich kobiet wynosił średnio ok. 155 cm, a waga - 50 kg. Uważa się, że neandertalczycy zniknęli dość nagle, prawdopodobnie w wyniku ekspansji lepiej przystosowanych przedstawicieli nowego gatunku - człowieka rozumnego z Cro Magnon (Homo sapiens).
Nierozwikłana "Zagadka neandertalczyka"
Czy neandertalczyk z Krapiny to nasz bezpośredni przodek? James Shreeve w książce "Zagadka neandertalczyka" pisze, powołując się na amerykańskiego paleoantropologa Marka Howella, że "ogromny zespół skamieniałości z chorwackiej jaskinii Krapina reprezentował pulę genową, z której powstali zarówno późniejsi zachodnioeuropejscy neandertalczycy, jak i współcześni ludzie". Shreeve pisze, że "liczne pokruszone kości ludzkie znalezione (...) zwłaszcza w Krapinie świadczyły o rytualnym kanibalizmie".
Muzeum neandertalczyka w Krapinie pięknie opowiada całą historię tutejszego znaleziska związanego z kulturą mustierską. Zaraz po wejściu można obejrzeć trwający 16 minut film o życiu tutejszych ludzi.
Jest tu także rekonstrukcja siedliska pod wiszarem piaskowcowej jaskinii Krapina. Można się przyjrzeć kopiom najważniejszych znajezionych artefaktów i wyrobić sobie choć cząstkowy pogląd na życie, jakie tutaj prowadzili.
Latem 1971 roku brytyjski paleoantropolog Christopher Stringer objechał wszystkie najważniejsze stanowiska, on z kolei "nie znajdował argumentów na poparcie tezy o udziale neandertalskich przodków w rodowodzie współczesnych Europejczyków, bez względu na to czy badał okazy ze Spy w Belgii, z Krapiny w Jugosławii, czy też czaszkę z kamiennego kręgu w Monte Circeo pod Rzymem" - pisze James Shreeve w "Zagadce neandertalczyka".
Wakacje w Chorwacji, urlop w Chorwacji
Chorwacja to kraj położony w południowo-wschodniej Europie nad Morzem Adriatyckim. Państwa sąsiedzkie to: Słowenia, Węgry, Serbia, Czarnogóra oraz Bośnia i Hercegowina. Stolicą Chorwacji jest Zagrzeb, a językiem urzędowym jest chorwacki.
Chorwacja jest popularnym celem turystycznym ze względu na piękne plaże, krystalicznie czystą wodę w Morzu Adriatyckim, malownicze krajobrazy i bogatą kulturę.
W Chorwacji znajduje się wiele historycznych miast, w tym: Dubrownik, Split, Rovinj i Zadar, a także liczne parki narodowe, takie jak Park Narodowy Jezior Plitwickich, Park Narodowy Krka i Park Narodowy Brijuni.
Chorwacja jest także znana z piłki nożnej, a jej narodowa reprezentacja piłkarska osiągała sukcesy na arenie międzynarodowej, zdobywając m.in. wicemistrzostwo świata w 2018 roku.
Jak dojechać do Krapiny?
Do Krapiny jedziemy z Mariboru autostradą E9. Z drogi zjeżdżamy zjazdem "Krapina". Lokalną drogą wracamy kawałek na północ, by po niedługim czasie znaleźć się w urokliwym miasteczku. Adres Muzeum Neandertalczyka w Krapinie (po chorwacku: Muzej krapinskih neandertalaca): Šetalište Vilibalda Sluge bb, 49000, Krapina, Chorwacja.
Jeśli pojawią się problemy, zawsze można kliknąć w Mapy Google. Sztuczna inteligencja na pewno sprawnie doprowadzi kierowcę do celu. Miejmy nadzieję, że to przydatna odpowiedź na pytanie, co zwiedzić w Chorwacji?
W Muzeum Neandertalczyka w Krapinie obowiązuje jednak całkowity zakaz robienia jakichkolwiek zdjęć.
W Muzeum Neandertalczyka w Krapinie obowiązuje jednak całkowity zakaz robienia jakichkolwiek zdjęć.
 |
| culture.ec.europa.eu |
Rozpocznij dyskusję
Prześlij komentarz