Monaster Świętych Marty i Marii na Świętej Górze Grabarce to prawosławny klasztor niedaleko podlaskiej wsi Grabarka na Podlasiu. To najważniejsze miejsce kultu religijnego prawosławnych chrześcijan w Polsce. Nieledwie prawosławna Jasna Góra. Co roku pielgrzymują tu tysiące pątników. Pielgrzymów wita słynny "las" krzyży wotywnych, które wierni pozostawiają w podzięce za łaski cudownej ikony Chrystusa Zbawiciela, czczonej w tym miejscu od XVIII wieku oraz w uznaniu dobrodziejstw tryskającej z pobliskiego źródła uzdrawiającej wody.
Święta Góra Krzyży
Góra Grabarka kojarzy się przede wszystkim z prawosławnymi krzyżami. Na wielu zdjęciach z tego miejsca to głównie taki widok zobaczymy. Dlatego Grabarka nazywana jest także "Górą Krzyży". Na Górze Grabarce znajdują się tysiące prawosławnych krzyży wotywnych, głównie drewnianych, które pątnicy zmierzający do monastyru na modlitwę i po uzdrawiającą wodę, zostawiają w intencji swoich próśb o pomoc w chorobach, nieszczęściach i innych sprawach. Ten zwyczaj utrzymuje się od 1710 roku. Krzyże są po stronie północnej, wschodniej i południowej.
Najwięcej nowych krzyży pojawia się w okresie święta Przemienienia, kiedy to do Grabarki kierują się liczne pielgrzymki z Polski i zagranicy. Najstarsze krucyfiksy rozpadają się ze starości. Na wielu z nich widnieją imiona i nazwiska osób, których intencje przedstawiają. Częsty jest napis "Spasi i sochrani", który oznacza "Zbaw i zachowaj". Częsty jest napis NIKA, co w języku greckim znaczy "zwycięża" lub "zwycięstwo". Tu oznacza "Chrystusa zwycięzcę" Często widać go w formie IC XC NIKA, czyli Jezus (Ieasous) Chrystus (Christos) zwycięża (NIKA).
Legenda o cudzie na Grabarce
Miejscowa legenda odnosi się do wydarzeń, któe miały miejsce w czasie epidemii cholery, do której doszło w 1710 r. Pewien mieszkaniec Siemiatycz miał objawienie, podczas którego głos powiedział mu, że aby uratować ludzi przd zarazą, trzeba pójść z krzyżem na Górę Grabarkę. Sen ten za Boży znak uznał proboszcz miejscowej parafii unickiej.
Ks. Paweł Smoleński wyprowadził mieszkańców na wzgórze, u stóp któego biło spod ziemi źródła. Ci którzy wypili wodę ze strumyka, przeżyli zarazę. Legenda mówi też, że nikt więcej nie zmarł na cholerę. Jeszcze tego samego roku ocaleni postawili na górze drewnianą kaplicę jako wotum za uratowanie życia. Od tej pory pątnicy regularnie odwiedzają miejsce, które stało się w ciągu wieków znanym sanktuarium.
Historia monastyru na Górze Grabarce
Pierwsze zapisy o kaplicy pw. Przemienienia i słynącej łaskami ikonie Chrystusa Zbawiciela w ustronnych lasach Grabarki (nazywanej wówczas Moszczoną, Sumienszczyzną czy Troscieńcem) pochodzą z wizytacji z 1726 r., co wskazuje na szybki rozwój kultu w epoce unickiej. W 1717 r. hierarchia unicka formalnie uznała niewielki obiekt za kaplicę, a w drugiej połowie XVIII w. miejsce to otrzymało od Stolicy Apostolskiej przywilej odpustów - w 1763 i 1789 r. - co potwierdza, że znaczenie pielgrzymkowe Grabarki rosło. Pod koniec XVIII w. drewniana świątynia została rozbudowana - wyposażono ją w ołtarz Trójcy Przemienienia, cyborium, ikonostas i chóry. W XIX wieku, po likwidacji Kościoła unickiego w 1839 r., Grabarkę przejęło prawosławie. Obiekt - leżący z powodu zmian granic to w Prusach, to w Rosji - podupadł, nie było nawet dachu i podłogi, jednak w latach 1884-1895 przeprowadzono gruntowny remont - wzmocniono ściany, dach i podłogę, zadbano o ikonostas.
W okresie międzywojennym cerkiew na Grabarce utrzymała funkcję aktywnego ośrodka liturgicznego m.in. dzięki utrzymywaniu cmentarza, gdzie odbywały się pogrzeby. Po drugiej wojnie światowej, gdy większość wschodnich sanktuariów znalazła się poza granicami, Grabarka, która nie ucierpiała, zyskała znaczenie głównego centrum prawosławia Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. W 1947 r. erygowano tam żeński monaster Świętych Marty i Marii, w 1948 r. powstała parafia obejmująca okoliczne wsie, a w 1956 powstała dodatkowa cerkiew pomocnicza pw. Ikony Matki Bożej "Wszystkich Strapionych Radość". W latach 1961-1963 odnowiono główną cerkiew według projektu Adama Stalony‑Dobrzańskiego i Jerzego Nowosielskiego, a w 1977-1981 wzbogacono kompleks o murowany dom zakonny i cerkiew refektarzową pw. Zaśnięcia Bogurodzicy. Grabarka stała się wówcza znaczącym klasztorem, dzięki rozbudowie infrastruktury dla wiernych, w tym domu pielgrzyma, wzrosło znaczenie pielgrzymkowe Świętej Góry Grabarki.
Pożar cerkwi na Górze Grabarce
W nocy z 12 na 13 lipca 1990 roku ktoś podpalił ponad stuletnią, drewnianą cerkiew Przemienienia Pańskiego. W kronice klasztornej zapisano poruszające słowa: "Nasza uświęcona prawie codzienną Eucharystią i wysłuchująca modlitw wielu pokoleń cerkiewka już nie stoi na wzgórzu. Została złożona niczym ofiara całopalna przed Tronem Bożym...". Jeszcze tego samego roku, 19 sierpnia - podczas święta Przemienienia (nazywanym święctem Spasa) - uroczyście wmurowano kamień węgielny pod budowę nowej świątyni. Po ośmiu latach prac, 17 maja 1998 roku, odbudowaną cerkiew poświęcił metropolita warszawski i całej Polski Sawa. Nowa, murowana cerkiew zachowuje kształt poprzedniczki, lecz jest bardziej przestronna. Jej wnętrze zdobią freski wykonane głównie przez Jarosława Wiszenkę z Mielnika oraz ikony w ikonostasie, napisane przez zmarłego w 2021 r. Michała Pieczonkę i jego żonę. Rzeźby z drewna i miedzi stworzył Wiaczesław Szum.
Wkrótce po poświęceniu świątyni rozpoczęto kolejny ważny etap upiększania i zabezpieczania tego duchowego miejsca - budowę muru wokół Świętej Góry Grabarki. W 1998 roku metropolita Sawa zwrócił się do wiernych z symboliczną prośbą, by tak, jak niosą krzyże na święto Przemienienia, nieśli również kamienie - jako dar serca, który pomoże ochronić świętą przestrzeń. W odpowiedzi pielgrzymi i wierni z różnych stron oraz przedsiębiorcy i lokalne społeczności zaczęli dostarczać surowiec. W efekcie powstał mur o długości 800 metrów oraz kamienne schody prowadzące od źródełka z cudowną wodą do cerkwi. Całość została ukończona w 2001 roku, zamykając ważny etap odbudowy i duchowego umocnienia tego wyjątkowego miejsca.
Zwiedzanie Świętej Góry Grabarki
Kiedy i w jakich godzinach można zwiedzać Świętą Górę Grabarkę? Świętą Górę Grabarkę można zwiedzać w wyznaczonych godzinach:
- w dni powszednie w godz. 10:00-17:00;
- w sobot w godz. 11:00-17:00;
- w niedziele i święta w godz. 13:00-17:00.
W tych godzinach można wejść do wnętrza głownej świątyni na Świętej Górze Grabarce, czyli do cerkwi Przemienienia Pańskiego.
Wchodząc do sankturaium na Świętej Górze Grabarce warto zastosować się do kilku zasad. Wchodząc do świątyni, trzeba zadbać o odpowiedni strój (długie spodnie i spódnice, przykryte ramiona). Osoby w krótkich spodenkach i z odkrytymi ramionami nie są wpuszczane do środka. Wewnątrz świątyni nie wolno robić zdjęć. Na terenie całego sanktuarium należy zachować ciszę. Ponadto na Świętą Górę Grabarkę nie wolno wprowadzać zwierząt, a dodatkowo zabronione jest korzystanie z wszelkich używek.
Góra Grabarka - noclegi
Nocleg na Świętej Górze Grabarce jest możliwy. Miejsca noclegowe oferuje Dom Pielgrzyma - częściowo murowany, częściowo drewniany budynek bezpośrednio przy wejściu na teren świętej Góry. Dom, Pielgrzyma i drewniana willą pielgrzymia, zapewniają nocleg, zaplecze sanitarne i jadalnię dla pielgrzymów odwiedzających Górę Grabarkę. Służą głównie prawosławnym pątnikom uczestniczącym w corocznych świętach, szczególnie 18-19 sierpnia, czyli w Święto Przemienienia Pańskiego. To wtedy przybywają tysiące wiernych z całej Polski i zza granicy. W ciągu roku organizowane są również inne pielgrzymki i wydarzenia religijne, a dom pełni rolę ośrodka pobytowego i miejsca spotkań.
Dom Pielgrzyma na Górze Grabarce nie pełni typowej funkcji hotelowej z godzinami otwarcia - jest dostępny przez cały czas dla pielgrzymów, a informacje udzielane są zwykle przez administrację monasteru.
Dane kontaktowe Domu Pielgrzyma na Górze Grabarce:
- adres: ul. Grabarka, 17–330 Grabarka-Klasztor, gmina Nurzec‑Stacja, powiat siemiatycki, woj. podlaskie;
- telefon: 85 655 00 10, 507 761 241, 85 655 27 92.
- e-mail: e-mail: grabarka@pdt.pl, grabarkasklep@o2.pl.
Do świętej góry prawosławia
Z Warszawy na Górę Grabarkę najlepiej wyruszyć autostradą A2 w kierunku Siedlec. Za Siedlcami skręcamy na północ na drogę krajową nr 62 w stronę Drohiczyna i Siemiatycz. Po minięciu Siemiatycz kierujemy się drogami wojewódzkimi 640 i 658 na miejscowość Siemiatycze-Stacja, a stamtąd niemal prosto do Grabarki. Celem jest miejscowość Grabarka-Klasztor. Cała trasa ma około 170 km, a pokonanie jej autem zajmuje ok. 2,5-3 godziny. Na miejscu jest wygodny parking pod murem klasztornym, a do samej Góry Grabarki już tylko krótki spacer.
Z Warszawy można do Góry Grabarki dojechać pociągiem do Siemiatycz, kursują tam składy regionalne, a czas przejazdu to około 2,5 godziny. Można też sprawdzić czy pociąg dojeżdża do stacji Sycze, skąd do Góry Grabarki jest kilka minut pieszo, albo przesiąść się na połączenie lokalne. Z Siemiatycz do Grabarki nie kursują regularne autobusy, na większe uroczystości zdarzają się specjalne linie tworzone np. przez PKS Nova. Można szukać busów, które jadą w tamtym kierunku, ale można też zamówić lokalną taksówkę, która ma do pokonania około 12 kilometrów. Można też dojechać autobusem do Czeremchy lub Hajnówki i stamtąd również jechać taksówką lub próbować szukać busa.
A jeśli przytrafią się problemy z trafieniem, można kliknąć w Mapy Google.
Zobacz więcej zdjęć z Góry Grabarki z lutego 2025 roku.
Schody do monastyru.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Główna cerkiew Przemienienia Pańskiego po odbudowie z lat 90. XX w. Murowana, oszalowana drewnem.
Cerkiew pomocnicza, tak zwana "zimowa", pod wezwaniem Ikony Matki Bożej "Wszystkich Strapionych Radość".
Źródło cudownej wody na Górze Grabarce.
Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.
Znasz? Skomentuj!