Syrena pilnuje królowej polskich rzek
Nad Wisłą obok mostu Świętokrzyskiego przy ulicy Wybrzeże Kościuszkowskie cieszy oko inna Syrenka. Nieopodal jest most Świętokrzyski, Centrum Nauki Kopernik i stacja drugiej linii metra o tej samej nazwie. Autorką modernistycznej rzeźby jest Ludwika Kraskowska-Nitschowa. Pomnik syrenki nad Wisłą odsłonięto z inicjatywy prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego w kwietniu 1939 roku, w przeddzień drugiej wojny światowej. Inaugurował go sam prezydent Stefan Starzyński, który szermował wówczas hasłem "Frontem do Wisły". Syrena z włosami zebranymi w kok patrzy na północ, dzierży w lewej ręce lekko wypukłą tarczę z orłem w koronie, na której jest napis "Warszawa". W uniesionej prawej ręce tkwi miecz. Pozowała 23-letnia studentka i poetka Krystyna Krahelska, która później, biorąc udział w Powstaniu Warszawskim, zasłynęła pieśnią "Hej chłopcy, bagnet na broń".
Czytaj więcej: Kościół drewniany w Skrzydlnej
Łatwo do niej trafić, bo stoi na skraju bulwarów wiślanych niedaleko Centrum Nauki Kopernik. Rzeźba Syrenki warszawskiej ma 3,1 metra wysokości, a odlano ją w 1938 r. w pracowni odlewniczej braci Łopieńskich przy ul. Hożej w Warszawie. Monument sfinansowało miasto Warszawa. Pomnik Syrenki nie ucierpiał w czasie okupacji. Cokół został uniesiony i znajduje się w basenie z 1966 r., w którym latem szemrze miło fontanna. Przed pomnikiem Syrenki nad Wisłą znajduje się tablica informująca o nadaniu Warszawie przez naczelnego wodza generała Sikorskiego w Paryżu orderu Virtuti Militari i jej mieszkańcom za bohaterstwo w czasie wojny.
Syrena miała stać w nurcie Wisły
Początkowo zakładano, że nowa warszawska Syrena będzie wysoką na 20 metrów konstrukcją w formie postaci z zielonego szkła, ustawionej na filarze wynurzającym się z nurtu Wisły. Ten projekt był niezwykle nowatorski i odważny, jak na tamte czasy. Jednak ze względu na ogromne koszty realizacji tak futurystycznego pomnika zrezygnowano z tego pomysłu. Zamiast tego zdecydowano o ustawieniu bardziej tradycyjnego pomnika na brzegu po stronie Powiśla.
Nad rzeźbą jej autorka Ludwika Nietschowa pracowała w hali na terenie warszawskich filtrów przy ul. Koszykowej przez kilka miesięcy, najprawdopodobniej od jesieni 1936 do początku 1937 roku. Model figury został zaprezentowany w maju 1937 r. podczas I Ogólnopolskiego Salonu Rzeźby w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie. Rzeźba o wysokości 2,75 m była odlewana w częściach, które po wygładzeniu i dopasowaniu skręcono śrubami, a następnie figura Syreny została spatynowana. Dzieło stanęło na cokole z trzech bloków piaskowca umieszczonych w basenie autorstwa Stanisława Pomiana-Połujana.
Załatali jej przestrzeliny
W czasie niemieckiej okupacji pomnik Syreny nad Wisłą nie został rozebrany. Niemcy nie zakwalifikowali go do demontażu. Figura nie została także zniszczona w czasie Powstania Warszawskiego. Najprawdopodobniej peryferyjne położenie sprawiło, iż rzeźba nie ucierpiała w sposób znaczny.
Nie znaczy to jednak, że uszkodzeń nie było. W 1949 r. pracownia braci Łopieńskich, która odlewała pomnik załatała 35 przestrzelin Syreny bez jej zdejmowania z cokołu. Syrena z Powiśla ucierpiała więc znacznie mniej, niż jej imienniczka ze Starego Miasta, która w czasie drugiej wojny światowej również znajdowała się na Powiślu.
Niedokończona koncepcja z mewami
Projekt całego założenia pomnika Syreny pozostał jednak niedokończony. Przy krawędzi basenu miały się znaleźć m.in. rzeźby zrywających się do lotu mew. Jednak ich modele i odlewy przepadły w czasie wojny. Na bulwarze nad Wisłą, poniżej pomnika miał powstać taras widokowy, by można było podziwiać Syrenę od strony rzeki. Jednak i to się nie udało. W 1966 roku przeprowadzono za to remont pomnika, to wtedy uruchomiono fontannę z basenem.
Dopiero dziś dookoła pomnika Syreny znajduje się zaaranżowana przestrzeń przeznaczona do wypoczynku. Są ławki i kwiaty. Warto wiedzieć, że mniejsza kopia Syreny z Powiśla eksponowana jest w Muzeum Powstania Warszawskiego, na wystawie na antresoli, dokumentującej przebieg walk w sierpniu 1944 roku, w części, w której upamiętniona została Krystyna Krahelska.
Jak dojechać do Syreny nad Wisłą w Warszawie?
Jak dojechać do pomnika Syrenki nad Wisłą w Warszawie? Dojazd do pomnika Syreny nad Wisłą w Warszawie nie powinien sprawić wielkich problemów. Samochodem dojeżdżamy na Powiśle w okolice Mostu Świętokrzyskiego. Tam szukamy miiejsca do zaparkowania w okolicach Centrum Nauki Kopernik lub w drugą stronę wzdłuż ulicy Wybrzeże Kościuszkowskie.Na miejsce można dotrzeć komunikacją publiczną. Najwygodniej linią metra M2, z której wychodzimy na stacji metra Centrum Nauki Kopernik. Pod sam pomnik na Most Świętokrzyski dojeżdża autobus linii 162. W pobliżu na ulicach Tamka i Zajęczej zatrzymują się autobusy linii 100, 118, 127, a na Dobrej - 106.
Jeśli trudno znaleźć drogę, można kliknąć w Mapy Google.
Zobacz więcej zdjęć Syreny znad Wisły.
W 2006 roku tuż obok pomnika Syreny została odsłonięta tablica poświęcona nadaniu Warszawie w 1939 r. Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Krystyna Krahelska, poetka, uczestniczka Powstania Warszawskiego pozowała do pomnika Syreny znad Wisły. Jej inną podobiznę można oglądać na przystanku autobusowym GUS w galerii przy Trasie Łazienkowskiej.
Znasz? Skomentuj!