27 marca 2020

Fort V "Włochy" w Warszawie. Co to za twierdza?

Fort Włochy w Warszawie to nasze ulubione miejsce na spacery. Mieszkamy w pobliżu i gdy nie ma czasu na większą wyprawę, wybieramy się tam na spacer. Teren jest pofałdowany, urozmaicony zakamarkami, tajemniczymi przejściami, jest kilka niezwykle urokliwych zakątków. 


Latem można się rozłożyć na trawie w cieniu drzewa i cały dzień spędzić na czytanie książki lub rysowaniu. Można też leżeć i nie myśleć o niczym, a tego nam przecież bardzo wszystkim od czasu do czasu potrzeba, prawda?

Budowa Twierdzy Warszawa

Warszawskie forty to element Twierdzy Warszawa, którą carat budował w XIX wieku. Spora ich część powstała w ramach pierścienia zewnętrznego mającego chronić obecną stolicę przez ofensywą. Ten we Włochach, jako element tego pierścienia, przeznaczony był do osłony linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz podejść do Warszawy od zachodu. Poprzednim w kolejności jest Fort IV "Chrzanów", zaś następnym - Fort VI "Okęcie". Fort V "Włochy" zbudowany był rzekomo jako pierwszy na bazie standardowego projektu, który Główny Zarząd Inżynierii opracował w 1879 r. W latach 1883-1888 zbudowano w tym miejscu, a było to wtedy szczere pole, fort dwuwałowy.
Jednak kiedy technologia produkcji armat (armat z zakładów Kruppa) poszła do przodu w 1892 roku przystąpiono do modernizacji fortyfikacji.

Czytaj więcej: Muzeum Chirurgów w Edynburgu

Fort Włochy został przebudowany i zamiast dwóch wałów powstał jeden wspólny dla piechoty i artylerii. Przedpiersie czyli rówień ogniowa było wydłużone o wydłużonym przedpiersiu (równi ogniowej). Sylweta fortu została obniżona, wzmocniono betonem schrony, kaponierę czołową oraz dwie kaponiery barkowe, tak samozabezpieczone zostały poterny oraz podwalnie.
Od strony zapola fortu powstała kaponiera szyjowa. Usypany został także trójkątny rawelin z ulokowanym na osi betonowym tradytorem. W forcie zbudowano także lodownię, która służyła do przechowywania aprowizacji.

Na zdjęciu lotniczym poniżej widać dokładnie ukształtowanie fortu w pierwotnej postaci.

Likwidacja fortu Włochy

W 1909 roku podjęto decyzję o likwidacji Twierdzy Warszawa. Fort opuściła załoga wojskowa. Część urządzeń obronnych została wysadzona w powietrze. W Forcie Włochy wysadzono kaponierę główną, czołową oraz boczne i szyjową. Ocalały koszary szyjowe, poterna koszarowa oraz ruiny tradytora, który znajduje się na sąsiednim cmentarzu i niektóre umocnienia ziemne, są też ruiny kaponier. Do dziś przetrwały nisze minerskie świadczące o tym, że koszary także miały zostać wysadzone. Nie wiadomo, dlaczego tego nie zrobiono.

Czytaj więcej: Fort Beniaminów

W latach międzywojennych Fort Włochy został pozbawiony znaczenia obronnego. W czasie drugiej wojny światowej ludność ukrywała się przed bombardowaniami w koszarach szyjowych. Po wojnie umocnienia ziemne zamieniono na pola uprawne oraz cmentarze, na dziedzińcu powstało dzikie wysypisko odpadów produkcyjnych z fabryki Ursus, fosę wokół fortu zasypano gruzem i śmieciami, teren dewastował także wjeżdżający tam ciężki sprzęt. Zniszczono wał lewego barku, Na terenie fortu zaczęto budować domy. Na zapolu, w okolicach tradytora, ulokowano cmentarz włochowski, a na przedpolu nieco później cmentarz parafii w Ursusie. W forcie w latach dziewięćdziesiątych powstała na placu przed koszarami szyjowymi Doświadczalna Stacja Radiacyjnego Utrwalania Płodów Rolnych Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej, której zabudowania zostały ulokowane m.in. w sąsiedztwie elewacji głównej koszar szyjowych.

Odbudowa i rewitalizacja

Dzięki staraniom władz dzielnicy i pasjonatów dawnych fortyfikacji Fort Włochy został częściowo zrewitalizowany. Urząd Dzielnicy Włochy zaczął działania zmierzające do przywrócenia dawnego wyglądy fortu - przynajmniej częściowo - w 2006 r. Przeznaczenie: rekreacyjno sportowe i dydaktyczne. Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Fort V Włochy został 1 czerwca 2010 r. wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-923. Do marca 2015 roku pod kierunkiem projektantki Małgorzaty Pastewki odtworzono historyczne wały ziemne na lewym barku fortu oraz przywrócono suchą fosę. Odwtorzono część przebiegu zniszczonych umocnień, powstały wygodne ścieżki i schody.

Czytaj więcej: Dąbrowiecka Góra Skansen Forteczny

Z kolei budynkiem koszar szyjowych opiekuje się Fundacja Ochrony Zabytków Techniki Wojskowej, która przez pewien czas utrzymywała w tym miejscu rodzaj skansenu sprzętu militarnego, a nawet zorganizowała piknik dla mieszkańców dzielnicy.
Jednak dziś działalność ta w zasadzie zamarła. Stoi jeszcze pod plandeką amfibia gąsienicowa, obok rdzewieje ciekawa armata, zaś o bramę oparta jest rakieta przypominająca niemieckie V2.
Ostatnie duże imprezy, których teatrem był Fort V "Włochy" - jak zloty pojazdów militarnych - odbywały się w latach 2011-2012.

Jak dojechać do Fortu Włochy?

Oby dojechać do Fortu Włochy należy z ul. Ryżowej skręcić w stronę cmentarza włoskiego w ślepo zakonczony odcinek ul. Fasolowej. W lewo idziemy na cmentarz, a brama po prawej stronie prowadzi na teren fortu.

Czytaj więcej: Szalony zamek Besiekiery

Wchodząc przez bramę będziemy mogli obejrzeć koszary szyjowe. Idąc z kolei z drugiej strony, od strony parkingu przy położonym nieco dalej drugim cmentarzu możemy zwiedzić pozostałości umocnień ziemnych i przejść się po odtworzonym fragmencie wału.
Aby sprawdzić dojazd do Fortu Włochy, Warszawa, można także kliknąć w Google Maps.



Zobacz galerię zdjęć z Fortu Włochy.























Ruiny wysadzonego tradytora można oglądać na sąsiednim cmentarzu (zdjęcie może będzie). 

A to zima. 




Jesień 2022...




Październik 2022 r.




Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.


Znasz? Skomentuj!