Burzówki w Chyżnem. Co potrafi dzwonnica z sygnaturką?

Burzówki to jeden z elementów krajobrazu polskiej Orawy. Niewielkie, drewniane dzwonnice loretańskie wciąż są używane, a spełniają ważną funkcję. Jaką? Kiedy nadchodzi burza, sygnaturka uruchamiana jest ręcznie za pomocą sznura. Nieduży dzwonek zaczyna wydawać dźwięki, które według wierzeń mają "rozłamywać" pioruny. W Chyżnem, orawskiej wsi rozciągniętej na pięć kilometrów w poprzek drogi krajowej nr 7 prowadzącej do przejścia granicznego ze Słowacją w Chyżnem takie burzówki są dwie. Jedna jest na wschodnim krańcu wsi, gdzie droga wyprowadza w torfowiska orawsko-podhalańskie, leżące w kotlinie orawsko-nowotarskiej. Druga burzówka jest po przeciwnej stronie wsi, na jej drugim, zachodnim końcu położonym niedaleko brzegu jeziora Orawskiego.

Chyżniańskie burzówki wciąż żyją

W Chyżnem na Orawie, tuż przy granicy ze Słowacją, znajdują się dwie dzwonnice loretańskie, czyli inaczej mówiąc, burzówki. Obydwie wciąż są używane, a dzwonią na Anioł Pański, by oznajmiać czyjąś śmierć, wcześniej alarmowały o mającym miejsce pożarze, ale używano ich także w celu rozgonienia nadchodzącej burzy. Takie dzwonnice miały chronić plony przed gradem. Dzwonnice z Chyżnego pochodzą z przełomu XiX i XX wieku. Tego typu obiekty to piękny element krajobrazu orawskiej wsi. A jednocześnie dowód głębokiej wiary w siłę poświęconego dzwonu, który unicestwia pioruny.

Czytaj więcej: Badija, wyspa danieli

Pierwsza z dzwonnic w Chyżnem ma nad wejściem figurę Matki Bożej Ludźmierskiej i stoi we wsi obok numeru 238. Pochodzi z początku XX wieku, jest drewniana i jest wpisana do Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Jabłonka pod numerem 686. W środku można obejrzeć ołtarz z figurką Matki Bożej i grobem Jezusa umieszczonym poniżej. W górze widać linę zaczepioną do sygnaturki, za drabinę służy żerdź z przybutymi poprzeczkami. Konstrukcja jest zbita z bali i oszalowana deskami. Druga dzwonnica - obok nr 29 - jest wpisana do ewidencji gminnej pod numerem 6703/4 i ma we wnęce ściany frontowej półfigurę Matki Boskiej Częstochowskiej, którą w 1778 r. ufundował Maciej Sikora. Dzwonnica jest drewniana i pochodzi z pierwszej połowy XX wieku. Ta część wsi to Dolańskie. Skrzyżowanie, przy którym stoi to dawny Szlak Solny. W jedną stronę wiódł on do Jabłonki, w drugą - do Trsteny, czyli Trzciany.

"Łamiące pioruny" sygnaturki loretańskie

Zwyczaj budowania dzwonnic loretańskich mazywanych inaczej burzówkami ma związek z kultem Matki Bożej z Loreto oraz wiarą, że czczony w sankturaium papieskim Santa Casa di Loreto we Włoszech Domek Maryi został według tradycji przeniesiony w XIII wieku z Nazaretu do miasteczka w prowincji Ankona przez aniołów. Według miejscowego wierzenia jest to ta część domostwa, w którym Matka Boża urodziła się, a następnie poczęła i wychowywała Jezusa. Zaś do cudu przeniesienia miało dojść na początku maja 1291 roku. W rzeczywistości sfinansowała tę operację kupiecka rodzina de Angeli. Miejsce to zyskało sławę także w Polsce.

Czytaj więcej: Punkt Mazury

Pielgrzymi z Polski, którzy jechali do Loreto, przywozili stamtąd między innymi dzwonki. Te sygnaturki niejednokrotnie miały napis łaciński "fulgura frango", co oznacza "rozbijam piorun". W XVIII wieku rozprzestrzeniła się wiara w moc tych dzwonów, powstawały kolejne dzwonnice. Ludzie wierzyli, że dźwięk odstrasza płanetników odpowiedzialnych m.in. za sprowadzanie na ludzi deszczu i złej pogody, a co za tym idzie chroni przed gwałtowną, niszczącą mocą ulewy oraz odgania grzmoty, chroniąc przed piorunem i zapobiegając pożarom. Najwięcej dzwonnic powstało na Podhalu, Orawie i Żywiecczyźnie. Do dziś stoją zazwyczej te, które zbudowano w XIX i na początku XX wieku, często w miejscach, gdzie już wcześniej istniały podobne "burzówki".

Orawa, gdzie jest?

Orawa w Polsce to historyczna kraina w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawa, która dała jej nazwę. Nie wiadomo jednak skąd się wzięła Orawa rzeka. Kraina leży częściowo w Polsce, a w większości na Słowacji. Cały Orawa region ma w Polsce powierzchnię 1900 km kwadratowych. Po polskiej stronie Orawa sięga pod Babią Górę, Pasmo Policy i grzbiet Pasma Podhalańskiego. Później granica idzie w poprzek Kotliny Orawsko-Podhalańskiej i ku Tatrom Zachodnim. Na Słowacji Orawa zahacza o gory Wielka Fatra i Mała Fatra, a z drugiej strony o Beskid Żywiecki. Środkiem tak wyznaczonej Orawy płynie rzeka Czarna Orawa, która po wypłynięciu z zalewu Jezioro Orawskie nosi już inne imię, to nazwa Orawa. Rzeka Orawa płynie do rzeki Wag w zlewni Morza Czarnego. To całkiem spora rzeka, którą organizowane są nawet spływy flisackie.

Czytaj więcej: Tężnia solankowa w Konstancinie

Spór o Orawę pomiędzy Polską a Czechosłowacją wybuchł po pierwszej wojnie światowej. Górną Orawę zamieszkiwali Polacy, Dolną - Słowacy. Podział odbył się bez plebiscytu, Polska zgodziła się w 1920 roku, by pozostawić w swoich granicach 12 wsi Górnej Orawy. Niedawno obchodzono stulecie tego wydarzenia. W 1924 r. do Polski przyłączono brakujący kawałek Lipnicy Wielkiej, ale oddane zostały wsie Suchá Hora (Sucha Góra) i Głodówka. Między 1938 a 1939 rokiem Polska przyłączyła jeszcze spory fragment terenu Orawy, ale w czasie drugiej wojny światowej całą Orawę przejęła Słowacja, a po wojnie powrócono do poprzednich na mocy umowy z 13 czerwca 1958 r. Dość późno zatem sytuacja na Orawie się ustabilizowała. Nic dziwnego, że jeszcze dwadzieścia lat później można było spotkać w regionie szyldy na których napisy słowackie występowały razem z polskimi. Można się było tu poczuć jak za granicą.

Ile miejscowości jest na Orawie?

Za centrum polskiej Orawy uważana jest dziś Jabłonka lub Jabłonka Orawska - jak mówią niektórzy. Jabłonka, leżąca nad rzeką Czarną Orawą należy do powiatu nowotarskiego. W miejscowości siedzibę ma gmina Jabłonka. Jabłonka to gmina wiejska. Miejscowość leży na trasie drogi krajowej nr 7 (międzynarodowej drogi E-77) na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich 957 i 962.

Czytaj więcej: Most gotycki w Kłodzku

Ile miejscowości jest na polskiej Orawie? Obecnie jest 14 miejscowości na polskiej Orawie. Wsie na polskiej Orawie to: Bukowina-Osiedle, Chyżne, Harkabuz, Jabłonka, Kiczory, Lipnica Mała, Lipnica Wielka, Orawka, Piekielnik, Podsarnie, Podszkle, Podwilk, Zubrzyca Dolna oraz Zubrzyca Górna.

Jak dojechać do Chyżnego?

Jaki jest dojazd do Chyżnego? Dojechać do Chyżnego jest bardzo prosto. Jedziemy z Rabki-Zdrój drogą krajową nr 7 w kierunku Słowacji. Kawałek przed granicą, po minięciu Jabłonki, znajdziemy się we wsi Chyżne.

Czytaj więcej: Skalne miasto Adrszpach

Wystarczy pojechać drogą w prawo, a potem wrócić i wybrać tę prowadzącą w lewo, by obejrzeć obie burzówki z Chyżnego. Są mniej więcej na obu końcach wsi.
A jeśli jest problem z dojazdem wystarczy śmiało kliknąć w Mapy Google.

Ta burzówka stoi w Chyżnem nieopodal numeru 29.