15 czerwca 2021

Nepomucen z Podwilka. Dlaczego strzeże tego brodu?

Takich figur, jak ta, w okolicach Podwilka nie brakuje. Podobne przedstawienia postaci z panteonu świętych są na Orawie liczne. Wiele z nich stoi gdzieś pośród pól przy jakichś nieistniejących rozstajach. Gdzie dawniej były uczęszczane połączenia, dziś świerszcze pięknie grają lub zamieć wygrywa śniegiem tęskne trele. Kiedyś strzegły podróżnych na niebezpiecznym szlaku. Dziś są znakiem zapomnianych zdarzeń. 


Teraźniejsze trakty przenoszą się na estakady, wiadukty, przeszywają tunelami góry. W ich cieniu szybciej kruszy się wiara, że kamienna rzeźba może przed czymś zabezpieczyć. Św. Jan Nepomucen, według tradycji, chroni pola przed powodzią, dba by plony nie wyschły. To patron tonących  - jeśli toniesz, być może w jakikolwiek sposób pomoże - wierzono. Może warto wierzyć i dziś. Że za jego sprawstwem będzie łatwiej. Na przykład znaleźć most - bo mostom także ma się on szczególnie przyglądać.

Nepomucen przy cmentarzu cholerycznym

Polichromowany słup piaskowcowy na wąskim cokole stoi w widłach rzeki Czarnej Orawy i Bukowińskiego Potoku, i wznosi się tuż obok cmentarza cholerycznego w Podwilku. Postać św. Jana Nepomucena została ukazana w szatach kanonicznych z krucyfiksem. Na postumencie znajdują się w płytkim reliefie dzwonki w odwróconym układzie. Z kolei cokół zdobią płyciny medalionowe z łodyg liściastych.


Na froncie cokołu przedstawienia, stojącego na lewym brzegu Czarnej Orawy wśród pól, znajduje się inskrypcja "ANNO / 1773 / DIE 12 / 8bris". Wygląda więc na to, że słup pochodzi z 1773 r. Najprawdopodobniej został ufundowany przez szlachecką rodzinę Wilczków, której przedstawiciele byli sołtysami podwilczańskimi - wynika z informacji muzeum w Suchej Beskidzkiej. Warsztat,w którym wykuto figurę nie jest znany. To niejedyny Nepomucen w Podwilku. Inne przedstawienie to obraz olejny w miejscowym kościele św. Marcina oraz przydrożna rzeźba opodal miejscowego cmentarza.

Kim był św. Jan Nepomucen?

Święty Jan Nepomucen, znany również jako Jan z Nepomuku, był czeskim duchownym i męczennikiem. Urodził się około 1340 roku w Nepomuku w Czechach i studiował teologię oraz prawo kanoniczne. Później został kapłanem i pełnił funkcję dziekana w katedrze w Pradze.
Święty Jan Nepomucen stał się sławny z powodu konfliktu, który miał z nim król Czech, Wacław IV.
 

Król domagał się od niego złamania tajemnicy spowiedzi królowej, jednak Jan Nepomucen odmówił ujawnienia sekretu ze względu na świętość spowiedzi. Król Wacław IV, niezadowolony z odmowy, skazał go na śmierć przez utopienie w Wełtawie w 1393 roku.
Święty Jan Nepomucen stał się patronem spowiedników, rzek i mostów. Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 16 maja.

Podwilk. U źródlisk Czarnej Orawy

Podwilk to wieś na Orawie położona nad rzeką Czarną Orawą w woj. małopolskim. Mieszka w niej ponad dwa tysiące ludzi, z których większość posługuje się gwarą orawską. Wieś zaczyna się wysoko w Beskidzie Orawsko-Podhalańskim zaraz za działem wodnym, który oddziela zlewnię Morza Czarnego, do której należy Czarna Orawa. Rzeka dalej przybiera nazwę Orawy i wpada do Wagu, później jej wody łączą się z Dunajem, wpadając wraz z nim do Morza Czarnego. Wokół rozciągają się lasy, którymi można dojść w Pasmo Babiogórskie. Wieś uzyskała lokację w 1585 roku. Nazwa Podwilka pochodzi od pierwszego sołtysa , którym był Feliks Wilczek, podlegający pod Zamek Orawski. W 1624 roku sołtysem był Marcin Wilczek, a we wsi było czterech zagrodników i 26 gospodarzy. Następcami Wilczków była spolszczona rodzina ziemiańska Divékych. Jednak dwór drewniany Divékych w Podwilku, który znajdował się w Ziemiaństwie, spłonął w 1974 roku.


Do 1687 roku wieś należała do parafii protestanckiej w Jabłonce. Następnie zbudowano w Podwilku katolicki kościół drewniany, zastąpiony w 1767 roku kościołem murowanym pod wezwaniem św. Marcina. Do 1918 r. Podwilk należał do Węgier. 5 listopada 1918 r. został przyłączony do Polski, co potwierdziło 31 grudnia 1918 r. polsko-czechosłowackie porozumienie chyżniańskie. Na krótko jednak, bo ziemia ta znowu została opanowana przez wojsko czechosłowackie. Dopiero 28 lipca 1920 r. decyzją Rady Ambasadorów wieś wróciła w granice Polski. Podwilk był jeszcze pod okupacją Słowacji podczas drugiej wojny światowej, podczas której Niemcy wywieźli miejscową ludność żydowską. Społeczność ta była niewielka, bowiem w okresie międzywojennym Podwilk zamieszkiwało 32 ŻydówPodwilk dziś, to wieś, w której część mieszkańców zajmuje się rolnictwem i godowlą, m.in. owiec. Dominują jednak usługi. Wiele osób wybiera także pracę w mieście, a celem są okoliczne miasta: Nowy TargRabka-Zdrój czy Kraków. Znaczna liczba mieszkańców pracuje za granicą.

Orawa, gdzie jest tan region?

Orawa w Polsce to historyczna kraina w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawa, która dała jej nazwę. Nie wiadomo jednak skąd się wzięła Orawa rzeka. Kraina leży cześciowo w Polsce, a w większości na Słowacji. Cały Orawa region ma w Polsce powierzchnię 1900 km kwadratowych. Po polskiej stronie Orawa sięga pod Babią GóręPasmo Policy i grzbiet Pasma Podhalańskiego. Później granica idzie w poprzek Kotliny Orawsko-Podhalańskiej i ku Tatrom ZachodnimNa Słowacji Orawa zahacza o gory Wielka Fatra i Mała Fatra, a z drugiej strony o Beskid Żywiecki. Środkiem tak wyznaczonej Orawy płynie rzeka Czarna Orawa, która po wypłynięciu z zalewu Jezioro Orawskie nosi już inne imię, to nazwa Orawa. Rzeka Orawa płynie do rzeki Wag w zlewni Morza Czarnego. To całkiem spora rzeka, którą organizowane są nawet spływy flisackie.


Spór o Orawę pomiędzy Polską a Czechosłowacją wybuchł po pierwszej wojnie światowej. Górną Orawę zamieszkiwali Polacy, Dolną - Słowacy. Podział odbył się bez plebiscytu, Polska zgodziła się w 1920 roku, by pozostawić w swoich granicach 12 wsi Górnej Orawy. Niedawno obchodzono stulecie tego wydarzenia. W 1924 r. do Polski przyłączono brakujący kawałek Lipnicy Wielkiej, ale oddane zostały wsie Suchá Hora (Sucha Góra) i Głodówka. Między 1938 a 1939 rokiem Polska przyłączyła jeszcze spory fragment terenu Orawy, ale w czasie drugiej wojny światowej całą Orawę przejęła Słowacja, a po wojnie powrócono do poprzednich na mocy umowy z 13 czerwca 1958 r. Dość późno zatem sytuacja na Orawie się ustabilizowała. Nic dziwnego, że jeszcze dwiadzieścia lat później można było spotkać w regionie szyldy na których napisy słowackie występowały razem z polskimi. Można się było tu poczuć jak za granicą.

Ile miejscowości jest na Orawie?

Za centrum polskiej Orawy uważana jest dziś Jabłonka lub Jabłonka Orawska - jak mówią niektórzy. Jabłonka należy do powiatu nowotarskiego. W miejscowości siedzibę ma gmina JabłonkaJabłonka to gmina wiejska. Miejscowość leży na trasie drogi krajowej nr 7 (międzynarodowej drogi E-77) na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich 957 i 962.


Ile miejscowości jest na polskiej Orawie? Obecnie jest 14 miejscowości na polskiej OrawieWsie na polskiej Orawie to: Bukowina-OsiedleChyżneHarkabuz, JabłonkaKiczoryLipnica MałaLipnica WielkaOrawkaPiekielnikPodsarniePodszklePodwilkZubrzyca Dolna oraz Zubrzyca Górna.

Jak dojechać do Nepomucena w Podwilku?

Do Nepomucena w Podwilku trzeba się kawałek przejść. Z drogi na Podszkle i Danielki skręcamy między domy i dwa razy przechodzimy przez rzekę. Po chwili znajdziemy się w tym cichym miejscu na skraju wsi, gdzie łatwiej o myśli o czasie i jego zadziwiających właściwościach. 


Droga nie jest oczywista. Wędrowiec musi być czujny, uważny, zaufać intuicji. Trzeba szukać wideł, ujścia potoku do większej rzeki. Można zapytać miejscowych, ludzie tu są niezwykle uprzejmi i mili.
A jeśli tak nie da rady, to można pójść, klikając w Mapy Google.


Szczegółowe opisy orawskich figur zawiera książka Tadeusza Mikołaja Trajdosa "Orawskie figury kamienne" wydawnictwa "Rewasz". Autor dotarł do opisu parafii na Górnej Orawie, sporządzonego w 1761 r. z polecenia archidiakonatu nitrzańskiego, do którego należał wówczas komitat orawski, przez plebana Dolnego Kubina Pawła Davida. To najstarsza zachowana relacja, uwzględniająca figury przydrożne i cmentarne z wczesnego etapu ich fundacji, do tej pory nieznana historykom polskim.

Zobacz zdjęcia z wycieczki do figury Nepomucena w Podwilku.











Lipiec 2023 r.







Więcej ciekawych miejsc do odwiedzenia znajdziesz pod adresem www.wycieczkazadyche.pl lub po prostu wycieczkazadyche.pl.


Znasz? Skomentuj!